Tłuszcz jest niezbędny dla prawidłowego działania naszego organizmu, jednak jego nadmiar sprawia, że zaczyna on przynosić więcej szkody niż pożytku. Zbyt duża ilość tkanki tłuszczowej może prowadzić do poważnych zaburzeń metabolicznych, takich jak nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca. Stąd kluczowe staje się zrozumienie przyczyn otyłości i znalezienie skutecznych metod walki z nią w celu poprawy naszego stanu zdrowia.
Jednym z podstawowych pytań jest to, kiedy można zacząć mówić o problemie z otyłością? Światowa Organizacja Zdrowia WHO definiuje otyłość jako stan, w którym BMI (Body Mass Index) wynosi więcej niż 30 kg/m². Tę wartość dzieli się na kilka stopni otyłości, które różnią się ze względu na wartości BMI:
- I stopień otyłości: 30-34,9 kg/m²;
- II stopień otyłości: 35-39,9 kg/m²;
- III stopień otyłości (znany również jako otyłość olbrzymia): powyżej 40 kg/m²;
Należy jednak pamiętać, że BMI nie jest miarą zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie, co oznacza, że może być wysoki nawet u osób z muskularną budową ciała, które nie mają problemu z otyłością.
W preventywnym działaniu oraz leczeniu otyłości korzysta się również z pomiaru tkanki tłuszczowej za pomocą bioimpedancji elektrycznej (BIA). Jest to metoda analizy składu ciała, która zakłada, że poszczególne tkanki przewodzą prąd w różnym stopniu. BIA pozwala na zbadanie zawartości tkanki tłuszczowej trzewnej (wisceralnej), której nadmiar może prowadzić do diagnozy otyłości brzusznej – jednego z głównych czynników ryzyka chorób cywilizacyjnych.
Ważne jest również zrozumienie, że miejsce gromadzenia się tkanki tłuszczowej ma duże znaczenie. Nawet te same nadmiarowe kilogramy mogą mieć różne skutki w zależności od tego, gdzie się znajdują. Dlatego dwie osoby o tej samej masie ciała, ale z różnymi typami otyłości, mają różne ryzyko wystąpienia konsekwencji zdrowotnych. Wśród dorosłych najczęściej wyróżnia się otyłość brzuszną i otyłość udowo-pośladkową.
Otyłość brzuszna, inaczej nazywana otyłością trzewną, androidalną, typu jabłko, męską, wisceralną lub centralną, jest uważana za najszkodliwszą formę otyłości. Dotyka głównie mężczyzn, ale może występować również u kobiet. Charakteryzuje się gromadzeniem tkanki tłuszczowej na brzuchu, karku i ramionach, co prowadzi do otłuszczenia narządów wewnętrznych. W tych miejscach tkanka tłuszczowa jest szczególnie aktywna metabolicznie, co oznacza, że odbywa się tam wiele procesów prowadzących do uwolnienia wolnych kwasów tłuszczowych i czynników zapalnych przyczyniających się do powstania miażdżycy. Jest to jedno z typowych objawów zespołu metabolicznego.
Otyłość gynoidalna, inaczej pośladkowo-udowa, typu gruszka czy żeńska, to stan, w którym tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie w okolicy pośladków i ud. Jest nieco mniej aktywna metabolicznie niż tkanka tłuszczowa trzewna, ale także zwiększa ryzyko chorób serca i układu ruchu. Otyłość tego typu jest częściej spotykana u kobiet, ale należy pamiętać, że mimo swoich nazw oba typy otyłości mogą występować u każdej z płci.
Do odróżnienia otyłości gynoidalnej od brzusznej używa się wskaźnika WHR (taille-hip ratio). Oblicza się go, dzieląc obwód talii przez obwód bioder (obie wartości powinny być podane w cm). Jeśli wynik jest równy lub większy niż 0,85 u kobiet lub 0,9 u mężczyzn, diagnozuje się otyłość brzuszną.